Palcówka NKWD, areszt

ul. Józefa Sierakowskiego 7

Była siedziba Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Sierakowskiego 7. W piwnicach są zachowane ślady po zorganizowanym tutaj areszcie w latach 1945-56. Do dziś pozostaje w rękach Policji i CBŚ.

Powstały 21 VII 1944 r. jako jeden z trzynastu, Resort Bezpieczeństwa, przemianowany w styczniu 1945 r. na Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (istniejące do 7 XII 1954 r.), stanowił „zbrojne ramię” partii komunistycznej – PPR/PZPR – niezbędne do przechwycenia i utrzymania władzy w Polsce. Resort ten był zarówno organizatorem, głównym koordynatorem (UB), jak i egzekutorem (KBW) znacznej części dokonanych w latach 1944-1956 zbrodni. Szacuje się, że przez areszty UBP przeszło ponad 350 tys. ludzi, a ich ofiarami stało się ponad 9 tys. Polaków.

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, jak wiele innych instytucji utrwalających władzę rządu lubelskiego, swoją siedzibę umiejscowiło na warszawskiej Pradze, w dawnym Żydowskim Domu Akademickim pod adresem Sierakowskiego 7. Okazały budynek powstały z inicjatywy inż. Mojżesza Koernera, zaprojektowany został przez Henryka Stifelmana w stylu polskiego renesansu. Fasadę zdobią liczne płaskorzeźby przedstawiające sceny alegoryczne oraz kartusz z literami AAJ - Auxilium Academicum Judaicum - co dosłownie oznacza pomoc studentom żydowskim. To właśnie Stowarzyszenie Pomocy Studentom Żydowskim sfinansowało w 1926 r. budowę gmachu. W czasie II Wojny Światowej przeniesiono tu Szpital Praski, a po wkroczeniu Armii Czerwonej na Pragę w budynku urzędowało NKWD (1944-45), w 1945 roku Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a następnie Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa (1945-1956). W murach tego budynku pracował min. Bronisław Szczerbakowski, mieszkający aż do śmierci przy ul Strzeleckiej 8, znany z okrucieństwa, które zwracało uwagę nawet jego przełożonych: „Cechuje go zaciętość i oddanie co w łączności z opanowaniem techniki śledztwa pozwala mu osiągnąć dobre wyniki pracy” [Charakterystyka służbowa z 1946r., AIPN]. Funkcjonariusz miał do dyspozycji m.in. tzw. „karcer” , czyli bardzo małe - o powierzchni metra kwadratowego - i niskie cele, w których trudno się było nawet wyprostować. Przebywało tam jednorazowo po kilku wyjątkowo „opornych” więźniów.

Obecnie budynek jest administrowany przez Komendę Stołeczną Policji oraz Centralne Biuro Śledcze Policji. W podziemiu widoczne są ślady po funkcjonującym tam w latach 1945-1956 areszcie: cele, drzwi z wizjerami i inskrypcje na ścianach.

Budynek jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych pod nr rej.: A-663 z 16.12.2005 roku. Przy drzwiach frontowych umieszczona jest tablica upamiętniająca więzionych i represjonowanych przez NKWD i UB w latach 1944–1956 przy ul. Sierakowskiego 7, podpisana: „Tym co zginęli, Ci co przeżyli”. (bbj)